Доор нийтэлж буй товч өгүүлэмж нь Зөвлөлтийн цэргийн тагнуулын газарт шургалсан Америкийн туршуул, хошууч генерал Д.Ф.Поляковын тухай юм. Тэрээр бүхэл бүтэн хорин таван жилийн турш (1961-1986 он) АНУ-ын Тагнуулын Төв газар болон Холбооны Мөрдөх Товчооны тагнуулаар ажиллажээ. Стратегийн асар чухал мэдээлэл, нууц баримт сэлтийг АНУ-д талд өгч, Зөвлөлтийн олон туршуулыг илчилсэн Д.Поляков хамгийн хачирхалтай нь үүнийхээ төлөө ганц доллар ч аваагүй гэдэг. Түүний тухай КГБ-ын хурандаа В.Черкашины «Тагнуул элсүүлэгч» номноос хэсэгчлэн нийтлэв.
Энэтхэг дэх ГРУ-гын резидент нь улаа бутарсан царайтай Дмитрий Поляков гэдэг хурандаа байлаа. Тэрээр элчин сайдын байранд бусадтай хамт амьдрах мөртлөө КГБ-ын ажилтнууд болон дипломат албаны хүмүүсээс зайгаа их барина. Ажилдаа эрч хүчтэй хандах Поляков ерөнхийдөө тайван дөлгөөн, сэтгэл хөдлөл багатай хүн ажээ. Би түүнийг хагартлаа уурлаж байхыг ганц удаа л харсан юм.
Поляков өөрийнхөө орлогчийг Медянник, Шебаршин нартай нөхөрлөхийг нэг их сайшаахгүй агаад КГБ-ын товчлогчид ярьж байгаа зүйлд бодолтой хандахыг анхааруулдаг байв. Гэхдээ биеэ хэрхэн авч явах тухай хурандаагийн зөвлөгөө надад таалагдсан. Болгоомжтой байх тодорхой шалтгаантай эсэхийг би сайн мэдэхгүй байлаа. 1972 онд Поляковтой анх уулзсан тэр үед мань эр аль хэдийнээ арав гаруй жилийн туршид Тагнуулын төв газрын төлөө Бурбон, Холбооны Мөрдөх Товчоонд Тофат нууц нэрээр тагнуул хийж байв.
1961 онд Нью-Йорк хотод аялж явахдаа Поляков элсүүлэгджээ. Поляковыг урвахад нөлөөлсөн гол шалтгаан нь түүний хүүгийн хувь тавилан байлаа. 1961 онд түүний гурван хүүгийн хамгийн бага нь өвдсөн юм. Хүүгийнхээ амийг аврах хагалгааг Нью-Йоркийн эмнэлэгт хийлгэх зөвшөөрлийг ГРУ-гаас Поляков хүсчээ. Хүсэлтийг нь тэд хүлээн авсангүй. Поляков юу ч хийж чадахгүй байсаар хүүгээ алджээ. Энэ явдлаас хойш тун удалгүй АНУ-ын өндөр албан тушаалын цэргийн офицертэй уулзаж, Холбооны мөрдөх товчоонд элссэн ажээ. Тэр ГРУ-гын нууц ажиллагааны тухай үнэтэй мэдээлэл зэрэг улсын чухал нууцад нэвтрэх боломжтой байлаа. Цөмийн стратеги, хими ба биологийн зэвсгийн судалгаа шинжилгээний ажил, цэргийн төлөвлөлт зэрэг мэдээллийг тэр ил болгожээ. Түүнчлэн танк эсэргүүцэгч пуужин зэрэг Зөвлөлтийн зэвсэглэлүүд, Вьетнамын дайны үеийн Виетконгийн нөхцөл байдал, улс орны удирдагчдад зориулан хэвлэсэн онц чухал нууц төлөвлөгөө болон стратегийг хэлэлцсэн тэмдэглэл зэрэг Улаан Армийн үзэл санааны тухай нэг зуу гаруй нууц бичиг баримтыг АНУ-ын талд дамжуулсан байна.
1970 оны үеэс Хятад улстай харилцаа муудаж байгааг Поляков мэдээлснээр АНУ-ын Ерөнхийлөгч Ричард Никсон 1972 онд Бээжинд айлчлах түүхэн шийдвэр гаргахад нөлөөлсөн гэдэг. Энэ бол Коммунист Хятадтай нээлттэй харилцах эхний алхмыг хийсэн чухал айлчлал байв. Үүнээс гадна олон тооны тагнуулыг Поляков илчилсэн юм. Түүний өгсөн мэдээллээр бидний талд ажиллаж байсан Британий нэг, Америкийн цэргийн зургаан офицерыг илрүүлжээ.
Нягтлан бодогчийн хүү Поляков 1921 онд Украйнд төржээ. Тэрээр Пеньковскийтэй адилхан Дэлхийн хоёрдугаар дайны үед их бууны офицер байхдаа шагнуулж байв. 1950 онд НҮБ-ын дипломат халхавчаар ажиллахаар Нью-Йорк руу томилогдохоос өмнө тэр Жанжин штабт ажиллаж байлаа. Ажилдаа амжилт гаргасан түүнийг буцаан татаж, ГРУ-ын орлогч резидентээр томилов. Америкчуудын төлөө тагнуул хийж эхэлснээс хойш Поляков Бирм, Энэтхэг улсад ажилласан бөгөөд 1974 онд хошууч генерал цол хүртжээ. 1978 онд сэжиглэгдэж эхлэх хүртэл Поляков Америкийн талд арван найман жилийн турш тагнуулж хийсэн байна.
1979 онд Нью-Йорк дахь Холбооны Мөрдөх Товчооны ажилтан Оросын талд урваж, Поляковыг АНУ-ын тагнуул гэдгийг мэдэгджээ. Тэрхүү залуу ажилтан бол Роберт Ханссен байв.
Поляковын тухай Ханссены өгсөн тагнуулын мэдээллийг үгүйсгэх аргагүй байв. 1980 онд ГРУ Делид үүрэг гүйцэтгэж байсан генералыг эргүүлэн татаж, Москвад ажиллуулахаар томилжээ. ГРУ түүнийг шууд баривчлаагүй юм. Хэдийгээр олон эх сурвалж Поляковыг Америкийн тагнуул гэдгийг нотлож байсан ч өндөр тушаалын ажилтнуудын нэг нь урвасан гэдэгт ГРУ итгэхгүй байлаа. Ханссены тагнуулын мэдээг ГРУ дотноор хүлээж авсан юм. Поляковын талаарх мэдээлэл шууд бус нотлох баримт тул албаны хүмүүст мөрдөн байцаалт явуулах хангалттай нотлох баримт дутагдаж байв. Үүнийг манай байгууллагын ажилтны нэр хүндийг унагах Америкчуудын оролдлого гэж Поляковыг дэмжигчид тайлбарлана. Магадгүй байгууллагын нэг албан хаагч нь эх орноосоо урвасан гэмт хэргээр буруутгагдан шүүхээр орохыг ГРУ-гын удирдлага хүсээгүй байх. Харин КГБ энэ хэргийн гадна байсан юм.
Мөрдөн шалгах ажиллагаа түүний мөрөөр орсон гэдгээс эмээсэн генерал Поляков Москвад ирсэн даруйдаа тэтгэвэрт гарч, ГРУ ч мөрдөн байцаалтаа зогсоов. Тэр цагаас хойш Поляков олны анхаарлыг татахгүй байхыг хичээж, эх орондоо ихэнхи цагаа өнгөрөөж байлаа. Түүний стратеги үр дүнгээ өгчээ. 1986 он хүртэл тэр амар тайван амьдарсан бөгөөд энэ удаа түүнийг Алдрич Амес илчилсэн юм.
1986 оны долдугаар сарын 4-ны баасан гарагт Д.Поляков өөрийн зусландаа амарч байв. Ирэх даваа гарагт тэтгэвэрт гарсан ахмадуудыг хүндэтгэх ёслолын ажиллагаа ГРУ-гын төв байранд болох тул оролцоно уу гэсэн урилга түүнд иржээ. Түүнийг удахгүй баривчлана гэсэн сэжиг төрөх шалтгаан байв. Учир нь түргэн тусламжийн хоёр машин тэдний байшингаас холгүй байнга зогсох болсон нь Поляковыг нууцаар хянаж байгааг харуулах илэрхий шинж тэмдэг байлаа. Даваа гарагт Поляков ГРУ-гын албан байранд ирэв.
Хаалгаар оронгуут Поляковыг баривчилж, нэгжлэг хийн хувцсыг нь сольж, шоронд хийжээ. Түүнийг 1988 онд Цэргийн шүүхээр оруулж, цаазаар авсан юм. Тэгэхэд тэр 67 настай байв.
Энэтхэг дэх ГРУ-гын резидент нь улаа бутарсан царайтай Дмитрий Поляков гэдэг хурандаа байлаа. Тэрээр элчин сайдын байранд бусадтай хамт амьдрах мөртлөө КГБ-ын ажилтнууд болон дипломат албаны хүмүүсээс зайгаа их барина. Ажилдаа эрч хүчтэй хандах Поляков ерөнхийдөө тайван дөлгөөн, сэтгэл хөдлөл багатай хүн ажээ. Би түүнийг хагартлаа уурлаж байхыг ганц удаа л харсан юм.
 |
| Д.Поляков гэргийн хамт Кремлийн хүлээн авалт дээр. 1972 он |
1961 онд Нью-Йорк хотод аялж явахдаа Поляков элсүүлэгджээ. Поляковыг урвахад нөлөөлсөн гол шалтгаан нь түүний хүүгийн хувь тавилан байлаа. 1961 онд түүний гурван хүүгийн хамгийн бага нь өвдсөн юм. Хүүгийнхээ амийг аврах хагалгааг Нью-Йоркийн эмнэлэгт хийлгэх зөвшөөрлийг ГРУ-гаас Поляков хүсчээ. Хүсэлтийг нь тэд хүлээн авсангүй. Поляков юу ч хийж чадахгүй байсаар хүүгээ алджээ. Энэ явдлаас хойш тун удалгүй АНУ-ын өндөр албан тушаалын цэргийн офицертэй уулзаж, Холбооны мөрдөх товчоонд элссэн ажээ. Тэр ГРУ-гын нууц ажиллагааны тухай үнэтэй мэдээлэл зэрэг улсын чухал нууцад нэвтрэх боломжтой байлаа. Цөмийн стратеги, хими ба биологийн зэвсгийн судалгаа шинжилгээний ажил, цэргийн төлөвлөлт зэрэг мэдээллийг тэр ил болгожээ. Түүнчлэн танк эсэргүүцэгч пуужин зэрэг Зөвлөлтийн зэвсэглэлүүд, Вьетнамын дайны үеийн Виетконгийн нөхцөл байдал, улс орны удирдагчдад зориулан хэвлэсэн онц чухал нууц төлөвлөгөө болон стратегийг хэлэлцсэн тэмдэглэл зэрэг Улаан Армийн үзэл санааны тухай нэг зуу гаруй нууц бичиг баримтыг АНУ-ын талд дамжуулсан байна.
1970 оны үеэс Хятад улстай харилцаа муудаж байгааг Поляков мэдээлснээр АНУ-ын Ерөнхийлөгч Ричард Никсон 1972 онд Бээжинд айлчлах түүхэн шийдвэр гаргахад нөлөөлсөн гэдэг. Энэ бол Коммунист Хятадтай нээлттэй харилцах эхний алхмыг хийсэн чухал айлчлал байв. Үүнээс гадна олон тооны тагнуулыг Поляков илчилсэн юм. Түүний өгсөн мэдээллээр бидний талд ажиллаж байсан Британий нэг, Америкийн цэргийн зургаан офицерыг илрүүлжээ.
Нягтлан бодогчийн хүү Поляков 1921 онд Украйнд төржээ. Тэрээр Пеньковскийтэй адилхан Дэлхийн хоёрдугаар дайны үед их бууны офицер байхдаа шагнуулж байв. 1950 онд НҮБ-ын дипломат халхавчаар ажиллахаар Нью-Йорк руу томилогдохоос өмнө тэр Жанжин штабт ажиллаж байлаа. Ажилдаа амжилт гаргасан түүнийг буцаан татаж, ГРУ-ын орлогч резидентээр томилов. Америкчуудын төлөө тагнуул хийж эхэлснээс хойш Поляков Бирм, Энэтхэг улсад ажилласан бөгөөд 1974 онд хошууч генерал цол хүртжээ. 1978 онд сэжиглэгдэж эхлэх хүртэл Поляков Америкийн талд арван найман жилийн турш тагнуулж хийсэн байна.
1979 онд Нью-Йорк дахь Холбооны Мөрдөх Товчооны ажилтан Оросын талд урваж, Поляковыг АНУ-ын тагнуул гэдгийг мэдэгджээ. Тэрхүү залуу ажилтан бол Роберт Ханссен байв.
 |
| Д.Поляковыг баривчлан шоронд хүргэж буй нь. 1986 он |
 |
| Д.Поляков шүүх хурал дээр. 1988. Түүнийг буудан хороожээ. |
1986 оны долдугаар сарын 4-ны баасан гарагт Д.Поляков өөрийн зусландаа амарч байв. Ирэх даваа гарагт тэтгэвэрт гарсан ахмадуудыг хүндэтгэх ёслолын ажиллагаа ГРУ-гын төв байранд болох тул оролцоно уу гэсэн урилга түүнд иржээ. Түүнийг удахгүй баривчлана гэсэн сэжиг төрөх шалтгаан байв. Учир нь түргэн тусламжийн хоёр машин тэдний байшингаас холгүй байнга зогсох болсон нь Поляковыг нууцаар хянаж байгааг харуулах илэрхий шинж тэмдэг байлаа. Даваа гарагт Поляков ГРУ-гын албан байранд ирэв.
No comments:
Post a Comment